Archive for December 2010

Το κόκπιτ ήταν γεμάτο κοκόρια και αξιωματικούς

Στα αγγλικά «cockpit» σημαίνει αρένα κοκορομαχιών. Για μια περίοδο η λέξη σήμαινε επίσης «χώρος για νέους αξιωματικούς του ναυτικού».

Οι Αιγύπτιοι έκαναν αποτρίχωση με κόκαλα και περιττώματα μύγας

Η απάντηση των αρχαίων Αιγυπτίων στην αποτρίχωση με κερί ήταν ένα μείγμα θρυμμάτων από οστά πτηνών, περιττώματα μύγας, κόλλα από κόμμι, αγγούρι και χυμό μούρων. Θέρμαιναν το μείγμα και στη συνέχεια το άπλωναν στην επιδερμίδα.

Ψείρα της Κεντρικής Αμερικής πυροδότησε κερδοφόρο εμπόριο

Το 16ο αιώνα οι Ισπανοί παρατήρησαν πως οι Αζτέκοι έφτιαχναν από το έντομο κοχενίλη μια κόκκινη χρωστική ουσία με την οποία έβαφαν τα ρούχα τους. Μέσα σε ελάχιστο χρόνο, το χρώμα αυτό έγινε της μόδας και φυσικά ένα από τα πιο κερδοφόρα εξαγωγικά προϊόντα της Νέας Ισπανίας.

Τι είναι μια δολίνη;

Οι δολίνες είναι βαθιές λακκούβες ή τρύπες, που σχηματίζονται, κατά κανόνα, από την υπονόμευση του εδάφους σε κάποια σημεία. Οι δολίνες συναντιούνται κυρίως σε περιοχές με ασβεστολιθικά πετρώματα.

Σχηματίζονται συνήθως ως εξής: Το βρόχινο νερό περνάει στο υπέδαφος και διασπά βαθμιαία το ασβεστολιθικό πέτρωμα, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται υπόγειες κοιλότητες και σπηλιές. Σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτές οι σπηλιές γίνονται σταδιακά τόσο μεγάλες, που δεν μπορούν πλέον να αντέξουν το βάρος της οροφής τους. Έτσι, το έδαφος που βρίσκεται από πάνω τους καταρρέει, και εμφανίζονται μεγάλες ή μικρότερες τρύπες.

Σε κάποια μέρη του κόσμου, οι δολίνες είναι τόσο πολλές, που διαμορφώνουν το τοπίο. Τέτοιου είδους τοπία ονομάζονται καρστικά, από την περιοχή Καρστ στα σύνορα Ιταλίας-Σλοβενίας. Σε σπάνιες περιπτώσεις, οι δολίνες μπορούν να γίνουν πολύ μεγάλες και πολύ βαθιές.

Κάτι τέτοιο συνέβη στην Πόλη της Γουατεμάλας, το Φεβρουάριο του 2007. Ισχυρές βροχοπτώσεις και νερά που διέρρεαν από ένα μη στεγανοποιημένο υπόνομο, σε συνδυασμό με την ύπαρξη πολλών κοιλοτήτων στο υπέδαφος, οδήγησαν σε μια απότομη κατάρρευση του εδάφους. Σχηματίστηκε μια τρύπα βάθους 100 μέτρων, που κατάπιε πολλά σπίτια και στοίχισε τρεις ανθρώπινες ζωές.

Γιατί οι Ασιάτες έχουν λοξά μάτια;

Οι Κινέζοι, οι Ιάπωνες και άλλοι λαοί της Άπω Ανατολής έχουν πάνω από τα μάτια τους μια πτυχή δέρματος που καλύπτει εν μέρει το βλέφαρο και τον έσω κανθό, δηλαδή, την άκρη του ματιού που βρίσκεται προς τη μύτη.

Αυτή η πτυχή δέρματος, που κάνει τα μάτια να φαίνονται λοξά, είναι ένα στρώμα λίπους που πιθανώς προέρχεται από την εποχή που οι πρόγονοι των μογγολικών λαών ζούσαν σε πολύ ψυχρές περιοχές. Αυτό το μονωτικό στρώμα προστάτευε τα μάτια τους από το ψύχος.

Επιπλέον, η πτυχή κάνει τα μάτια στενότερα και τα προφυλάσσει ως ένα βαθμό από τις αντανακλάσεις του φωτός στο χιόνι και τον πάγο. Ωστόσο, η εξήγηση αυτή δεν είναι επιβεβαιωμένη και αποτελεί ουσιαστικά μια υπόθεση.

Η πτυχή δέρματος ονομάζεται επίκανθος. Ξεκινάει από τη μύτη και φτάνει μέχρι τον έξω κανθό. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμη και στους Ευρωπαίους και τους Αφρικανούς τα μωρά έχουν την πτυχή αυτή πριν αναπτυχθεί πλήρως η ρίζα της μύτης. Όταν η μύτη μεγαλώσει, η δερματική πτυχή τεντώνεται και εξαφανίζεται, αλλά επειδή οι Ασιάτες έχουν μύτη με επίπεδη ρίζα, η πτυχή παραμένει.

Άρα, το λοξό σχήμα του ματιού τους μπορεί να οφείλεται και στα ανατομικά χαρακτηριστικά του προσώπου τους.

Ποιες περιοχές στον κόσμο είναι οι πιο μολυσμένες;

Η ρύπανση είναι μια πολύ ευρεία έννοια. Οφείλουμε να λάβουμε υπ’ όψιν μας πολλούς παράγοντες προκειμένου να αποφανθούμε ποια μέρη είναι τα πιο μολυσμένα στον κόσμο.

Σύμφωνα με την αμερικανική οργάνωση The Blacksmith Institute, η πιο μολυσμένη περιοχή του κόσμου βρίσκεται στον Καύκασο: Είναι η πόλη Sumqayit του Αζερμπαϊτζάν. Κατά τη σοβιετική περίοδο, η πόλη διέθετε πλήθος χημικά εργοστάσια, που ρύπαιναν ετησίως το περιβάλλον με 120.000 τόνους βαρέα μέταλλα, πετρελαιοειδή και τοξικά αέρια. Μια από τις συνέπειες της πρωτοφανούς επιβάρυνσης που έχει δεχθεί η περιοχή είναι ότι τα κρούσματα καρκίνου εδώ είναι έως και 51 φορές υψηλότερα –αναλόγως του είδους του καρκίνου– απ’ ό,τι στην υπόλοιπη πρώην ΕΣΣΔ. Η συχνότητα των συγγενών δυσπλασιών, των σκελετικών παθήσεων και των νοητικών διαταραχών σε νεογέννητα παιδιά στην περιοχή είναι επίσης υψηλότατη. Η δεύτερη περιοχή στο σχετικό κατάλογο είναι το Chernobyl της Ουκρανίας. Οι επιπτώσεις από την έκρηξη στο πυρηνικό εργοστάσιο της πόλης, το 1986, είναι ακόμη φανερές. Η πυρηνική ρύπανση επηρεάζει 5,5 εκατομμύρια ανθρώπους, πολλοί από τους οποίους πλήττονται από καρκίνο του θυρεοειδούς.

Πολύ υψηλά στον κατάλογο βρίσκεται και η πόλη Dzerzhinsk της Ρωσίας. Εδώ η μόλυνση προέρχεται από τα χημικά εργοστάσια και τις πολεμικές βιομηχανίας και έχει οδηγήσει σε ένα προσδόκιμο ζωής που δεν ξεπερνάει τα 45 χρόνια – 15 με 20 χρόνια λιγότερα απ’ ό,τι στην υπόλοιπη Ρωσία. Το Blacksmith Institute κατάρτισε τον κατάλογο με τη συνεργασία ειδικών από τα Πανεπιστήμια Johns Hopkins, Harvard και Idaho. Ο κατάλογος δημοσιεύεται μια φορά το χρόνο.

Πώς επανέρχεται στη θέση της μια αναποδογυρισμένη χελώνα;

Μπορεί μια χελώνα που έχει ανατραπεί να επανέλθει στην κανονική της στάση;

Για ζώα όπως οι χελώνες και τα σκαθάρια, με σκληρό ραχιαίο περίβλημα, είναι ζωτικής σημασίας το να μπορούν να γυρίσουν, αν έχουν πέσει με την πλάτη. Ειδάλλως, θα είναι εντελώς ανήμπορα. Τέτοιου είδους ατυχήματα συμβαίνουν όταν, για παράδειγμα, προσπαθούν να περάσουν πάνω από εμπόδια, ή όταν τα αρσενικά παλεύουν μεταξύ τους. Σε ορισμένα είδη χελωνών, τα αρσενικά προσπαθούν να ανατρέψουν το ένα το άλλο.

Οι χελώνες έχουν αναπτύξει διάφορες τεχνικές για να μπορούν να γυρίσουν σε κανονική στάση. Οι τεχνικές αυτές εξαρτώνται κυρίως από το σχήμα του καβουκιού στα διάφορα είδη. Οι θαλάσσιες χελώνες έχουν, κατά κανόνα, ένα πεπλατυσμένο σκληρό καβούκι, με μυτερές άκρες, ένα σχήμα, δηλαδή, ιδανικό για πλεύση. Αν μια τέτοια χελώνα βρεθεί με την πλάτη προς τα κάτω, τεντώνει όσο γίνεται το λαιμό της έξω από το καβούκι της, ώστε στη συνέχεια να πιέσει κόντρα στο έδαφος, για να ανασηκωθεί το καβούκι της σε κάθετη θέση και να μπορέσει να γυρίσει στην κανονική της στάση.

Οι χερσαίες χελώνες, αντίθετα, έχουν κατά κανόνα ψηλά, θολωτά καβούκια, για καλύτερη προστασία από τα σαρκοβόρα. Τα είδη με πολύ θολωτά καβούκια έχουν πολύ κοντό λαιμό για να μπορούν να κάνουν χρήση της ίδιας τεχνικής με αυτή της θαλάσσιας χελώνας. Έτσι, οι χελώνες αυτές χρησιμοποιούν μια τεχνική που βασίζεται στη βαρύτητα. Συγκεκριμένα, κινούν έντονα τα άκρα τους και μετατοπίζουν το κέντρο βάρους του σώματός τους, βοηθούντος και του ιδιαίτερα καμπύλου σχήματος του καβουκιού τους.

Μαθηματικοί του Πανεπιστημίου της Βουδαπέστης απέδειξαν πρόσφατα ότι ορισμένα θολωτά καβούκια έχουν ακριβώς εκείνο το σχήμα που είναι το βέλτιστο γι’ αυτή την τεχνική. Στα είδη χελωνών στα οποία τα αρσενικά παλεύουν μεταξύ τους, προσπαθώντας να ανατρέψουν το ένα το άλλο, το καβούκι των αρσενικών έχει σχήμα πολύ πιο κατάλληλο για επαναφορά απ’ ό,τι το καβούκι των θηλυκών.

Άλλα είδη χελωνών χρησιμοποιούν ένα συνδυασμό των δύο προαναφερόμενων τεχνικών.

Γιατί εμφανίζονται αποτυπώματα στο δέρμα μας;

Όταν φοράμε πολύ σφιχτές κάλτσες, εμφανίζεται συχνά στο δέρμα μας ένα αποτύπωμα. Γιατί συμβαίνει αυτό;

Η πυκνότητα του δέρματός μας εξαρτάται, μεταξύ άλλων, και από την περιεκτικότητά του σε ιστικό υγρό. Όταν πιέζουμε δυνατά ένα σημείο στο δέρμα μας, ένα μέρος του ιστικού υγρού μετακινείται προς τα πλάγια. Επιπλέον, μειώνεται η κυκλοφορία του αίματος στη συγκεκριμένη περιοχή.

Στο σημείο λοιπόν που πιέζουμε, δημιουργείται ένα αποτύπωμα, λόγω της μειωμένης ποσότητας ιστικού υγρού και της μειωμένης ποσότητας αίματος στα αγγεία. Μόλις σταματήσουμε να πιέζουμε, το ιστικό υγρό επανέρχεται στην αρχική του θέση και τα αγγεία γεμίζουν και πάλι γρήγορα με αίμα, με αποτέλεσμα το αποτύπωμα να εξαφανιστεί.

Συνεχής πίεση στο δέρμα για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να προκαλέσει πληγές, όπως συμβαίνει στις κατακλίσεις. Οι ιστοί που συμπιέζονται στερούνται οξυγόνου και τροφικών στοιχείων, εξαιτίας της διακοπής της κυκλοφορίας του αίματος, κι έτσι τα κύτταρα νεκρώνονται.

Γιατί τεντωνόμαστε το πρωί;

Είναι κάτι που δεν το γνωρίζουμε με σιγουριά. Μια θεωρία υποστηρίζει ότι με το τέντωμα ξυπνάει το κορμί και ο εγκέφαλος. Όσο κοιμόμαστε, η καρδιά χτυπάει αργά, η πίεση του αίματος πέφτει, οι πνεύμονες συστέλλονται και οι μύες χαλαρώνουν.

Όταν το πρωί χτυπάει το ξυπνητήρι, το σώμα πρέπει να ξυπνήσει, και με το τέντωμα ενεργοποιούμε του μυς μας, ανοίγουμε τους πνεύμονές μας και βάζουμε μπρος το κυκλοφορικό μας σύστημα. Το αίμα διοχετεύει στο σώμα περισσότερο οξυγόνο, ενώ ταυτόχρονα αποβάλλει τις άχρηστες ουσίες που έχουν συσσωρευθεί τη νύχτα. Επιπλέον, ο εγκέφαλος πληροφορείται ότι πρέπει να βγει από την κατάσταση του ύπνου και να μεταβεί σε αυτή της αφύπνισης.

Δεν τεντωνόμαστε μόνο το πρωί. Το κάνουμε επίσης όταν το σώμα μας βρίσκεται για πολλή ώρα στην ίδια στάση. Ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν ότι τεντωνόμαστε για να «νιώσουμε» το κορμί μας, αλλά και για να αποκομίσουμε μια αίσθηση του χώρου.

Το τέντωμα παρατηρείται στους ενήλικες, στα παιδιά, αλλά ακόμη και στα έμβρυα και στα ζώα. Τα ψάρια εκτείνουν το σώμα τους και κουνάνε τα πτερύγιά τους, οι σκύλοι και οι γάτες τεντώνουν τα μπροστινά τους πόδια και λυγίζουν τη ραχοκοκαλιά τους, ενώ οι κότες τεντώνουν το λαιμό και απλώνουν τη φτερούγα και το πόδι της μιας πλευράς τους. Εφόσον το φαινόμενο αυτό παρατηρείται και στα ζώα, η πλειονότητα των επιστημόνων συμφωνεί ότι το τέντωμα έχει κάποια ιδιαίτερη σημασία. Ωστόσο, δε συμφωνούν ως προς την ερμηνεία του φαινομένου.

Μπορεί κανείς να υποστεί βλάβη στα μάτια από την τηλεόραση;

Είναι επικίνδυνο να καθόμαστε πολλή ώρα μπροστά στην τηλεόραση ή την οθόνη του υπολογιστή;

Γενικά, το να παρακολουθούμε τηλεόραση δεν είναι επικίνδυνο για τα μάτια μας. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα μάτια στεγνώνουν πιο εύκολα, γιατί τα ανοιγοκλείνουμε σπανιότερα. Αυτό συμβαίνει συχνά όταν για μεγάλο χρονικό διάστημα προσπαθούμε να συγκεντρωθούμε σε κάτι. Ευτυχώς, αυτή η ξηροφθαλμία είναι παροδική και αντιμετωπίζεται εύκολα – για παράδειγμα, με το να κλείσουμε την τηλεόραση, ή χρησιμοποιώντας οφθαλμικές σταγόνες.

Υπάρχουν, ωστόσο, μελέτες που υποδεικνύουν ότι η πολύωρη εργασία μπροστά σε οθόνη υπολογιστή μπορεί να δημιουργήσει σοβαρότερα οφθαλμικά προβλήματα. Τα μάτια κουράζονται και ξηραίνονται συχνά, με αποτέλεσμα να τσούζουν, αλλά μπορεί να παρουσιαστεί ακόμη και διπλωπία. Οι επιστήμονες δε γνωρίζουν επακριβώς τις αιτίες αυτών των προβλημάτων, αλλά πάντως δεν υπάρχει κάτι χειροπιαστό που να μας λέει ότι ενήλικα άτομα μπορούν να υποστούν μόνιμες οφθαλμικές βλάβες επειδή δουλεύουν πολλές ώρες μπροστά σε έναν υπολογιστή. Δεν υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι η οθόνη προκαλεί μυωπία.