Archive for December 2010

Ποιος είναι ο ορισμός της έννοιας του δάσους;

Είναι δύσκολο να ορίσουμε το «δάσος». Η Οργάνωση Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO) περιγράφει ως δάσος μια περιοχή μεγαλύτερη των 5.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων με δέντρα ύψους άνω των 5 μέτρων. Επιπλέον, τα φυλλώματά τους πρέπει να καλύπτουν το 10% της έκτασης της περιοχής.

Ποιο ονομάζουμε «βαρύ ύδωρ»;

Ένα απλό μόριο νερού Η2Ο αποτελείται από δύο άτομα υδρογόνου και ένα άτομο οξυγόνου. Στο βαρύ ύδωρ τα άτομα υδρογόνου αντικαθίστανται με δευτέριο, δηλαδή άτομα υδρογόνου που εκτός από ένα πρωτόνιο έχουν κι ένα νετρόνιο. Το βαρύ ύδωρ είναι 10% περίπου βαρύτερο από το απλό νερό. Παγώνει στους 3,8οC και ο χημικός τύπος του είναι D2Ο.

Ποιο είναι το όριο Ευρώπης-Ασίας;

Στην πραγματικότητα, η Ευρώπη δεν είναι παρά μια χερσόνησος της Ασίας. Ωστόσο, παραδοσιακά θα λέγαμε, θεωρούμε τη γραμμή «Ουράλια-ποταμός Ουράλης-Κασπία θάλασσα-Καύκασος» ως το φυσικό όριο ανάμεσα στις δύο ηπείρους.

Από πού μας έρχεται η παράδοση με τις βέρες του γάμου;

Στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία υπήρχαν βέρες αρραβώνων και γάμου, σύμφωνα με τα κείμενα αρχαίων συγγραφέων. Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος κάνει λόγο για μεταλλικά δαχτυλίδια που συμβολίζουν τη σταθερότητα, ενώ ο Γιουβενάλης αναφέρει πως κάποιος άνδρας έδωσε στη μνηστή του ένα χρυσό δαχτυλίδι ως ένδειξη αιώνιας πίστης. Άλλοι πάλι μας περιγράφουν δαχτυλίδια από μπρούντζο ή χαλκό.

Δεν ήταν όλα τα δαχτυλίδια κυκλικά, παρά το γεγονός ότι ένα σχήμα χωρίς αρχή και τέλος αντικατόπτριζε την αιωνιότητα και την αφοσίωση.

Οι Ρωμαίοι είχαν επίσης δαχτυλίδια σε σχήμα κλειδιού, ως ένδειξη της αξιοσύνης της συζύγου τους. Τα δαχτυλίδια είχαν συμβολική αξία στο χώρο της Μεσογείου, πιθανότατα πριν από τη ρωμαϊκή εποχή.

Χαρακτηριστικό είναι το περιστατικό που περιγράφεται στην «Έξοδο»: Όταν ο Φαραώ μεταβιβάζει στον Ιωσήφ την ευθύνη για την τύχη της Αιγύπτου, του περνά στο δάχτυλο το δαχτυλίδι-σφραγίδα, εκφράζοντας με αυτό τον τρόπο τα αισθήματα φιλίας και εμπιστοσύνης προς το πρόσωπό του.

Οι ρωμαϊκές βέρες ενσωματώθηκαν αργότερα στο τελετουργικό της Καθολικής Εκκλησίας και μέσω του χριστιανισμού στον υπόλοιπο κόσμο. Χάριν του έρωτα πάντως, σήμερα θεωρείται ότι η βέρα φοριέται στον παράμεσο του αριστερού χεριού γιατί τα αιμοφόρα αγγεία που τον διαπερνούν συνδέονται με την καρδιά.

Μπορεί να αξιοποιηθεί η ενέργεια ενός κεραυνού;

Θα ήταν ευχής έργο αν μπορούσαμε να αξιοποιήσουμε την ενέργεια ενός κεραυνού.

Συγκεκριμένα, πρόκειται για τεράστια ποσότητα ενέργειας, αφού η ένταση του ρεύματος μπορεί να φτάσει έως και 20.000 αμπέρ και η τάση αρκετές εκατοντάδες εκατομμύρια βολτ. Όταν πέφτει ένας κεραυνός, μεταφέρονται μεταξύ ουρανού και γης μέχρι και 10 gigajoule, αρκετά για να εκπέμπουν φως 10 λάμπες των 60W επί έξι μήνες.

Δυστυχώς, η ενέργεια που καταλήγει στο έδαφος είναι ελάχιστη. Η περισσότερη απελευθερώνεται στο δίαυλο του κεραυνού ανάμεσα στον ουρανό και τη γη. Ένας κεραυνός ανεβάζει τη θερμοκρασία του αέρα στους 15.000-30.000οC, δηλαδή πέντε φορές τη θερμοκρασία που επικρατεί στην επιφάνεια του Ήλιου. Αυτή ακριβώς η ασύλληπτη υπερθέρμανση καταβροχθίζει σχεδόν όλη την ενέργεια του κεραυνού. Απομένουν 10-100 megajoule, που μπορούν να κρατήσουν τις λάμπες των 60W αναμμένες για μία μόνο μέρα. Θεωρητικά λοιπόν μπορούμε να αξιοποιήσουμε την ενέργεια ενός κεραυνού. Πρόκειται όμως για μια οικονομικά ασύμφορη επένδυση.

Οι επιστήμονες πάντως το έχουν προσπαθήσει. Ένας τρόπος είναι να συνδέσουμε ένα μετασχηματιστή σε ένα αλεξικέραυνο. Όταν πέφτει ο κεραυνός, παράγεται ισχυρό ρεύμα που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διάσπαση του θαλασσινού νερού σε οξυγόνο και υδρογόνο, που μπορούν στη συνέχεια να αποθηκευθούν ως καύσιμα. Το ζητούμενο όμως είναι να κατασκευαστεί ένας ηλεκτρικός εξοπλισμός που δεν θα υπόκειται σε βλάβες από τις πτώσεις κεραυνών.

Γεύση και όσφρηση έχουν συνεργική δράση;

Έχω ακούσει πως η γεύση είναι στενά συνδεδεμένη με την όσφρηση. Αληθεύει; Πώς ακριβώς γίνεται;

Με περισσότερους από 10.000 γευστικούς κάλυκες ισομερώς κατανεμημένους στην επιφάνεια της γλώσσας, τα ούλα και το εσωτερικό των παρειών, θα οδηγούμασταν εύλογα στο συμπέρασμα ότι ο άνθρωπος είναι κατάλληλα εξοπλισμένος να αντιλαμβάνεται όλες τις γευστικές αποχρώσεις των τροφών. Όμως αυτό απέχει πολύ από την αλήθεια.

Αν και οι γευστικοί κάλυκες είναι τόσο πολλοί, μας ενημερώνουν μόνο για τις πέντε βασικές γεύσεις: γλυκό, αλμυρό, πικρό, ξινό, ουμάμι (πικάντικο). Η τελευταία μελετήθηκε πρώτη φορά το 2000 και αναφέρεται στην ικανότητα της γευστικής αναγνώρισης των όξινων αλάτων. Επί της ουσίας όμως, το στοιχείο που δίνει στη γεύση μας τον τελικό τόνο είναι η αίσθηση της όσφρησης.

Η όσφρηση είναι τόσο σημαντική που το 80-90 % της «γεύσης» πηγάζει από αυτή.

Όταν μασάμε, απελευθερώνονται από το φαγητό ορισμένες αρωματικές ουσίες που εξατμίζονται ανεβαίνοντας προς τη μύτη μέσω της διόδου που ενώνει τη στοματική με τη ρινική κοιλότητα. Στη μύτη, οι αρωματικές ουσίες συνδέονται στους απειράριθμους οσφρητικούς υποδοχείς που βρίσκονται στα οσφρητικά κύτταρα στο επάνω μέρος των ρουθουνιών μας. Όταν η σύνδεση συντελεστεί, οι οσφρητικοί υποδοχείς αποστέλλουν τάχιστα ένα σήμα στο κέντρο γεύσης του εγκεφάλου. Εκεί τα σήματα όσφρησης αναμιγνύονται με τα σήματα γεύσης που καταφθάνουν από το στόμα. Η τελική γεύση που αντιλαμβανόμαστε παράγεται από μια μείξη τύπων των δύο αυτών σημάτων. Στην όλη διαδικασία πάντως τα σήματα από τη μύτη είναι πιο σημαντικά.

Το πόσο επηρεάζεται η γεύση από την όσφρηση το αισθανόμαστε όταν έχουμε συνάχι. Τότε τα οσφρητικά κύτταρα είναι καλυμμένα με ένα στρώμα βλέννας, με αποτέλεσμα η δίοδος μεταξύ μύτης και στόματος να φράσσεται παροδικά, περιορίζοντας τη γευστική απόλαυση. Επίσης, όταν το φαγητό είναι ζεστό, αντιδρούμε πιο άμεσα στα αρώματα. Κι αυτό επειδή το ζεστό φαγητό απελευθερώνει περισσότερα αρώματα απ’ ό,τι το κρύο. Όταν αυτές οι ουσίες φτάσουν στη μύτη, η γεύση γίνεται ευκολότερα αντιληπτή.

Η όσφρηση υποστηρίζει τη γεύση

Η γλώσσα και ο στοματικός βλεννογόνος καλύπτονται από γευστικούς κάλυκες. Έτσι, μπορούμε να διακρίνουμε γεύσεις. Ωστόσο, περιοριζόμαστε σε πέντε από αυτές. Την ειδοποιό διαφορά των λεπτών γευστικών αποχρώσεων μας τη διασφαλίζει η όσφρηση.

ΜΥΤΗ: Οι αρωματικές ουσίες συνδέονται με τους οσφρητικούς υποδοχείς της μύτης, που αποστέλλουν ένα σήμα στο κέντρο γεύσης του εγκεφάλου.

ΣΤΟΜΑ: Όταν μασάμε το φαγητό απελευθερώνονται αρωματικές ουσίες, που μέσω της διόδου στο πίσω μέρος της στοματικής κοιλότητας οδεύουν προς τη μύτη.

Οι γευστικοί κάλυκες μας επιτρέπουν να διακρίνουμε πέντε γεύσεις: ουμάμι, ξινό, πικρό, γλυκό και αλμυρό.

Ποιος καθιέρωσε το κίτρινο στο φωτεινό σηματοδότη;

Τα κόκκινα και πράσινα φανάρια χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά το 1868. Το κυκλοφοριακό στις ΗΠΑ είχε αυξηθεί τόσο, που ο αστυνομικός William Potts συνέλαβε την ιδέα να προσθέσει ένα προειδοποιητικό κίτρινο φως.

Ποιος επινόησε το @;

Το σύμβολο @ χρησιμοποίησαν πρώτοι μοναχοί το 15ο αιώνα. Επρόκειτο για σύντμηση της λέξης «ad», που σημαίνει «στο/η/α» ή «προς». Όταν ο προγραμματιστής Ray Tomlinson επινόησε το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, επέλεξε το σύμβολο @ για να ξεχωρίζει το όνομα του χρήστη από του υπολογιστή.

Επηρεάζει η βροχή τους στροβιλοκινητήρες;

Ένας στροβιλοκινητήρας απορροφά τεράστιες ποσότητες αέρα, αλλά η βροχή σπανίως του δημιουργεί πρόβλημα. Αυτό οφείλεται κυρίως σε δύο παράγοντες.

Καταρχάς, η πλειονότητα των σύγχρονων αεροπλάνων διαθέτει κινητήρες τύπου «turbofan» (ανεμιστήρες τούρμπο). Εδώ ο αέρας συναντά, σε πρώτη φάση, έναν ταχύτατα περιστρεφόμενο ανεμιστήρα που καταβροχθίζει μέσω ενός αεραγωγού μεγάλο μέρος της βροχής, η οποία στη συνέχεια αποβάλλεται, έχοντας παρακάμψει το θάλαμο καύσης του κινητήρα. Μέσω αυτής της διαδικασίας η βροχή δεν φτάνει στον κινητήρα. Δεύτερον, οι ποσότητες του νερού, ακόμη κι όταν η βροχή είναι κατακλυσμιαία, είναι σχετικά μικρές σε σχέση με τον αέρα που απορροφά ο κινητήρας. Επιπλέον, στο εσωτερικό του κινητήρα η θερμοκρασία είναι τόσο υψηλή που το νερό ακαριαία μετατρέπεται σε υδρατμούς, που αποβάλλονται μαζί με τα υπόλοιπα προϊόντα της καύσης.

Όμως, κατά την τροχοδρόμηση για την απογείωση η βροχή καθώς και τα νερά στην πίστα ενδέχεται να προκαλέσουν πρόβλημα. Κι αυτό γιατί το νερό μπορεί, εν μέρει, να μειώσει την απόδοση του κινητήρα, γεγονός που θεωρείται σχετικά επικίνδυνο κατά την απογείωση. Αν η πίστα έχει πολλά νερά, προβλέπεται διαδικασία φυσιολογικής απογείωσης. Αντιθέτως, αν βρέχει και η πίστα είναι στεγνή, ο πιλότος αρκεί να πιέσει το κουμπί «runway wet» (υγρή πίστα). Τότε οι υπολογιστές του αεροπλάνου αυξάνουν κατά τι την ισχύ των κινητήρων, προκειμένου να αντισταθμίσουν την απώλεια εξαιτίας της βροχής.

Πώς δημιουργήθηκε ο Ήλιος μας;

Λέγεται πως ο Ήλιος δημιουργήθηκε από αέρια και σκόνη. Πώς συνέβη αυτό;

Όπως γνωρίζουμε σήμερα, τα άστρα γεννιούνται στις σκοτεινότερες και ψυχρότερες περιοχές αέριων νεφών, οι οποίες αποτελούνται κατά κύριο λόγο από 75% υδρογόνο και 25% ήλιο, με προσμίξεις άλλων ενώσεων και σκόνης. Εξαιτίας διαφορετικών παραγόντων, όπως η γειτονική έκρηξη ενός σουπερνόβα, περιοχές του νέφους που έχουν ελάχιστα μεγαλύτερη πυκνότητα από τις γειτονικές τους αρχίζουν και καταρρέουν λόγω μεγαλύτερης βαρύτητας, ενώ η εσωτερική τους πίεση και θερμοκρασία αρχίζουν και αυξάνουν. Σε κάθε τέτοια περιοχή θα δημιουργηθεί και ένα νέο άστρο.

Η εσωτερική πίεση αντιστέκεται στη βαρύτητα, που τείνει να το συρρικνώσει, γι’ αυτό και η περαιτέρω κατάρρευση επιβραδύνεται. Όσο όμως εξακολουθεί η κατάρρευση, η εσωτερική πίεση και η θερμοκρασία στο εσωτερικό του αυξάνουν. Και κάποια στιγμή η θερμοκρασία ανεβαίνει τόσο, που ξεκινούν οι θερμοπυρηνικές αντιδράσεις σύντηξης και το υδρογόνο μετατρέπεται σε ήλιο. Τη στιγμή που θα συμβεί αυτό η εσωτερική πίεση εξισορροπεί τη βαρύτητα και ένα νέο αστέρι κάνει την εμφάνισή του. Επειδή οι περιοχές του νέφους που καταρρέουν έχουν την τάση να περιστρέφονται, σχηματίζονται σταδιακά γύρω τους πεπλατυσμένοι δίσκοι υπερθερμασμένων υλικών. Το νεαρό αστέρι βρίσκεται στο κέντρο, ενώ ο δίσκος που το περιβάλλει μπορεί να αποτελέσει εφαλτήριο για τη δημιουργία πλανητών.

Ο δίσκος διέρχεται μια φάση βίαιης εξέλιξης

Σε αυτό το στάδιο, μεγάλα τμήματά του εξακοντίζονται στο διάστημα λόγω της ακτινοβολίας του νέου άστρου. Παρ’ όλα αυτά, απομένει αρκετή ύλη, ικανή για τη δημιουργία ενός πλανητικού συστήματος, όπως συνέβη και με το δικό μας ηλιακό σύστημα.