Archive for December 2010

Πώς γίνεται η Γη να «αυτορυπαίνεται»;

Γιατί τείνουν οι ρύποι να καταστρέψουν τη Γη, αφού όλα όσα χρησιμοποιούμε προέρχονται από την ίδια τη Γη;

Με επιστημονικούς όρους, συνήθως η ρύπανση προσδιορίζεται ως η επιβάρυνση του περιβάλλοντος; από τον άνθρωπο με χημικά, ακτινοβολίες και θορύβους που επιδεινώνουν τις συνθήκες ζωής των ζωντανών οργανισμών. Το πρόβλημα προκύπτει όταν παρατηρείται μεγάλη συγκέντρωση ενός στοιχείου σε ένα ακατάλληλο σημείο. Αυτό συμβαίνει, για παράδειγμα, με την καύση του πετρελαίου ή του άνθρακα. Με τη διαδικασία αυτή παράγονται μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα, που ρυπαίνει τον αέρα. Το διοξείδιο του άνθρακα παράγεται βεβαίως και με φυσικό τρόπο, όμως οι εκπομπές που προκαλεί ο άνθρωπος είναι τόσο μεγάλες, που τα φυτά δεν προλαβαίνουν να τις απορροφήσουν.

Πόσο μικρό μπορεί να γεννηθεί ένα μωρό;

Οι γιατροί έχουν τα τελευταία χρόνια αποκτήσει μια θαυμαστή ικανότητα να σώζουν πρόωρα βρέφη. Πόσο μικρό μπορεί να γεννηθεί ένα μωρό και παρ’ όλα αυτά να επιζήσει;

Στις 19 Σεπτεμβρίου 2004, σ’ ένα νοσοκομείο του Ιλλινόις, στις ΗΠΑ, γεννήθηκε η Rumaisa Rahman, που θεωρείται το μέχρι στιγμής μικρότερο μωρό που επέζησε.

Το κοριτσάκι γεννήθηκε με καισαρική τομή κατά την 26η από τις 40 βδομάδες της κύησης, και ζύγιζε μόλις 244 γραμμάρια, ενώ η δίδυμη αδελφή της Hiba, ζύγιζε 563 γραμμάρια. Ο τοκετός αποφασίστηκε εσπευσμένα, καθώς η μητέρα τους παρουσίασε σοβαρή προεκλαμψία και η ζωή της κινδύνευε άμεσα.

Τρεις μήνες μετά τη γέννησή τους τα δύο κοριτσάκια ζύγιζαν 1.180 και 2.250 γραμμάρια αντίστοιχα και πήραν εξιτήριο από το νοσοκομείο. Με ένα τόσο μικρό βάρος γέννησης, η Rumaisa έβαλε σε δοκιμασία στα όρια των ιατρικών δυνατοτήτων και επέζησε αποκλειστικά χάρη στη μονάδα εντατικής θεραπείας. Αμέσως μετά τη γέννησή της, τοποθετήθηκε σε θερμοκοιτίδα, όπου για αρκετές βδομάδες ανέπνεε διασωληνωμένη, ενώ παράλληλα υποβλήθηκε σε φαρμακευτική αγωγή για την υποβοήθηση της ανάπτυξης των πνευμόνων. Η διατροφή της γινόταν παρεντερικά.

Το ποσοστό επιβίωσης των μωρών που γεννιούνται κατά την 24η – 25η βδομάδα είναι σήμερα περίπου 50% – τα περισσότερα όμως ζυγίζουν πολύ παραπάνω απ’ ό,τι η Rumaisa.

Μπορεί μια φοράδα να θηλάσει ένα μοσχαράκι;

Κάποια θηλυκά ζώα μπορούν να θρέψουν με το γάλα τους τα μικρά ενός άλλου είδους. Γίνεται να μεγαλώσει ένα μοσχαράκι πίνοντας γάλα από μια φοράδα;

Η σημαντικότερη διαφορά ανάμεσα στο γάλα ζώων διαφορετικών ειδών είναι η περιεκτικότητά του σε λιπαρά. Το γάλα κάποιων ζώων δε διαφέρει πολύ από το νερό, ενώ άλλα έχουν γάλα με περιεκτικότητα σε λιπαρά που φτάνει το 50%. Οι αγελάδες είναι γνωστές για μεγάλη τους παραγωγή γάλακτος. Οι φοράδες έχουν λιγότερο –αλλά πολύ θρεπτικό– γάλα.

Ωστόσο, θα ήταν δύσκολο να μπορέσει ένα μοσχαράκι να μεγαλώσει με το γάλα μιας φοράδας, γιατί απλά η ποσότητα δε θα του ήταν αρκετή.

Αντίθετα, ένα πουλαράκι θα μπορούσε να τραφεί με γάλα αγελάδας.

Στους ζωολογικούς κήπους υπάρχουν πάρα πολλά παραδείγματα ζώων που τα μεγάλωσαν «μητέρες» άλλων ειδών. Για παράδειγμα, θηλυκά σκυλιά θήλασαν λιονταράκια και τιγράκια ενώ, γενικά, τέτοιου είδους υιοθεσίες παρατηρούνται συχνά ανάμεσα σε πολλά είδη βοοειδών και ελαφιδών. Υπάρχουν, μάλιστα, και αιλουροειδή που ανέλαβαν να θηλάσουν μικρά τα οποία κανονικά θα έτρωγαν.

Ποιος γαλαξίας είναι ο μεγαλύτερος;

Ξέρουμε ποιος από τους πάμπολλους γαλαξίες του σύμπαντος είναι ο μεγαλύτερος; Αν ναι, πόσα έτη φωτός απέχει από τη Γη;

Το σύμπαν περιέχει τουλάχιστον 100 δισεκατομμύρια γαλαξίες (αστρικά συστήματα), οπότε, για ευνόητους λόγους, οι αστρονόμοι δεν μπορούν να τους καταγράψουν όλους. Πάντως, από τους γαλαξίες που γνωρίζουμε, ο κάτοχος του ρεκόρ είναι ο κεντρικός γαλαξίας του γαλαξιακού σμήνους Abell 2029, ο οποίος απέχει περίπου 1 δισεκατομμύριο έτη φωτός από τη Γη. Ο γαλαξίας αυτός έχει διάμετρο 5 με 6 εκατομμύρια έτη φωτός. Αυτό σημαίνει ότι είναι 50 φορές μεγαλύτερος από το δικό μας γαλαξία, για τον οποίο θα πρέπει να πούμε ότι δεν είναι καθόλου μικρός.

Για να καταλάβουμε πόσο ασύλληπτο είναι το μέγεθος του γαλαξία αυτού, μπορούμε να πούμε ότι ο χρόνος που χρειάζεται το φως για να φτάσει από τη μια του άκρη στην άλλη ισούται με το χρόνο που χρειάστηκε ο άνθρωπος εδώ στη Γη για να εξελιχθεί από τα πρώτα πιθηκόμορφα ανθρωποειδή μέχρι τον Homo sapiens.

Δεν είναι τυχαίο ότι ο γαλαξίας μαμούθ βρίσκεται στο κέντρο ενός γαλαξιακού σμήνους. Οι γαλαξίες αυτοί γίνονται συνήθως ιδιαίτερα μεγάλοι, επειδή καταβροχθίζουν κυριολεκτικά τα μικρότερα μέλη του σμήνους. Το φαινόμενο ονομάζεται «γαλαξιακός κανιβαλισμός», και συμβαίνει επειδή οι αχόρταγοι γαλαξίες, με τον καιρό, ασκούν τέτοια βαρυτική έλξη στους μικρότερους, ώστε, όταν πλησιάζουν αρκετά, τους απορροφούν.

Ο κεντρικός γαλαξίας του Abell 2029 είναι, όπως και όλοι οι άλλοι τεράστιοι γαλαξίες, ένας ελλειπτικός γαλαξίας-γίγαντας, ο οποίος τεχνικά ταξινομείται ως γαλαξίας τύπου cD. Υπάρχουν ωστόσο και σπειροειδείς γαλαξίες (σαν τον δικό μας) που είναι τεράστιοι. Ένας από αυτούς που αναφέρονται συχνά ως υποψήφιοι για τον τίτλο του μεγαλύτερου σπειροειδούς γαλαξία του σύμπαντος είναι ο UGC 2885, που έχει περίπου δεκαπλάσιο μέγεθος από το δικό μας γαλαξία.

Γιατί οι σταθεροί άνεμοι φυσούν προς την ίδια διεύθυνση;

Οι άνεμοι φυσούν κατά κανόνα ακολουθώντας σταθερά πρότυπα. Γιατί;

Μερικοί από τους σταθερότερους ανέμους της Γης είναι οι ανατολικοί αληγείς, γύρω από τον ισημερινό. Αυτοί δημιουργούνται όταν θερμές αέριες μάζες ανέρχονται και κατευθύνονται προς τους πόλους, ενώ τη θέση τους καταλαμβάνουν ψυχρές αέριες μάζες, οι οποίες κατεβαίνουν χαμηλότερα. Λόγω της περιστροφής της Γης, ο αέρας παρασύρεται και μετατρέπεται σε ανατολικούς ανέμους.

Στο σημείο όπου συναντώνται οι βορειοανατολικοί και νοτιοανατολικοί αληγείς, υπάρχει μια ζώνη νηνεμίας, που ονομάζεται Ενδοτροπική Ζώνη Σύγκλισης. Οι αληγείς άνεμοι καλύπτουν σχεδόν τη μισή επιφάνεια της Γης και φυσούν σε μια ζώνη που εκτείνεται από τις 250 Ν μέχρι τις 250 Β γεωγραφικού πλάτους. Του ανέμους αυτούς εκμεταλλεύονταν από παλιά τα ιστιοφόρα για να διασχίσουν τον Ατλαντικό.

Βόρεια και νότια των αληγών ανέμων υπάρχουν οι ζώνες με τους δυτικούς ανέμους. Αυτοί δημιουργούνται, μεταξύ άλλων, για να «γεμίσουν τα κενά» που αφήνουν οι άνεμοι οι οποίοι μετακινούνται προς τον ισημερινό. Η ζώνη αυτή, όμως, δεν είναι καθόλου σταθερή. Οι τοπικές συνθήκες παίζουν εδώ σημαντικό ρόλο, και αυτοί οι άνεμοι μπορεί κάλλιστα να γίνουν και ανατολικοί για μεγάλα διαστήματα.

Εκτός από τα παγκόσμια συστήματα ανέμων, υπάρχουν και πολλά τοπικά φαινόμενα, όπως, για παράδειγμα, ο ψυχρός Βαρδάρης που φυσάει στη Βόρεια Ελλάδα.

Τι πάχος έχει η ατμόσφαιρα;

Η ατμοσφαιρική πίεση μηδενίζεται σε ύψος 500 περίπου χιλιομέτρων πάνω από την επιφάνεια της Γης. Ωστόσο, μόνο τα κατώτερα 10 χιλιόμετρα υπολογίζονται συνήθως ως πραγματική ατμόσφαιρα. Στη ζώνη αυτή υπάρχει το 80% όλων των αέριων μαζών και όλα τα σύννεφα.

Πόσα είδη εντόμων υπάρχουν;

Έχουμε ήδη καταγράψει περισσότερα από 750.000 είδη εντόμων, αλλά κάθε χρόνο οι επιστήμονες ανακαλύπτουν από 7.000 έως 10.000 νέα είδη. Υπολογίζεται ότι συνολικά υπάρχουν από 10 έως 20 εκατομμύρια είδη εντόμων.

Ποια ήταν η όψη της Εύας;

Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι καταγόμαστε από μια κοινή αρχέγονη μητέρα. Έμοιαζε αυτή η γυναίκα με το σύγχρονο άνθρωπο;

Οι γενετιστές έχουν καταφέρει να αναπαραστήσουν το γενεαλογικό δέντρο όλων των λαών του κόσμου, μελετώντας το DNA που βρίσκεται στα μιτοχόνδρια, τα εργοστάσια των κυττάρων μας. Ένα χαρακτηριστικό του μιτοχονδριακού DNA είναι ότι κληροδοτείται στο παιδί από τη μητέρα.

Οι μητρικές ρίζες του γενεαλογικού μας δέντρου φαίνεται ότι ξεκινούν από την Αφρική, κάτι που σημαίνει ότι η μητέρα από την οποία καταγόμαστε όλοι ήταν Αφρικανή. Οι επιστήμονες τη βάφτισαν «Εύα». Το πώς έμοιαζε η Εύα δεν μπορούμε, βέβαια, να το ξέρουμε, αλλά οι επιστήμονες μπορούν να πάρουν μια ιδέα για την όψη της μελετώντας οστά πρωτόγονων ανθρώπων.

Μέχρι στιγμής, οι παλιότεροι σκελετοί σύγχρονων –από ανατομικής απόψεως– ανθρώπων βρέθηκαν το 1969 στο Ισραήλ, νότια της Ναζαρέτ. Έχουν ηλικία περίπου 100.000 ετών και πιθανώς ανήκουν στους πρώτους σύγχρονους ανθρώπους που μετανάστευσαν από την Αφρική. Με τη βοήθεια αυτών των οστών, ο γλύπτης Richard Neave, ο οποίος έχει δουλέψει κυρίως με την αναπαράσταση προσώπων σε περιπτώσεις εγκλημάτων, έφτιαξε το μοντέλο ενός προσώπου. Ο Neave υποστηρίζει ότι το μοντέλο της Εύας που έχει δημιουργήσει είναι σε γενικές γραμμές ακριβές.

Είναι εύκολο, για παράδειγμα, να καταλάβει κανείς αν τα μάτια ήταν λοξά ή τα χείλη σαρκώδη. Το σχήμα των αυτιών και της μύτης, καθώς και το χρώμα των μαλλιών και της επιδερμίδας, αντιθέτα, στηρίζονται σε υποθέσεις.

Επηρέασαν τη γη οι πυρηνικές δοκιμές;

Σε τι βάθος γίνονταν οι υπόγειες πυρηνικές δοκιμές; Πώς επηρέασαν το περιβάλλον και ποιες είναι οι επιπτώσεις τους για μας σήμερα;

Από το 1948 μέχρι το 1998 έγιναν πάνω από 2.000 δοκιμαστικές εκρήξεις πυρηνικών βομβών, κυρίως από τις ΗΠΑ, την πρώην ΕΣΣΔ και τη Γαλλία. Μετά από μια διεθνή συμφωνία, όλες οι δοκιμές των δεκαετιών 1980-90 ήταν υπόγειες, κατά κανόνα σε βάθος μικρότερο των 300 μέτρων, κάποτε όμως και σε βάθος μόλις 20-30 μέτρων. Οι υπόγειες δοκιμαστικές εκρήξεις είχαν συχνά ως αποτέλεσμα το σχηματισμό κρατήρων, από την κατάρρευση κοιλοτήτων που δημιουργούνταν στο υπέδαφος. Οι κοιλότητες αυτές υπονόμευαν τα ανώτερα στρώματα του εδάφους, που έτσι κατέρρεαν με τη σειρά τους σαν ντόμινο.

Στις γαλλικές ατόλες οι πυρηνικές δοκιμές δημιούργησαν ρωγμές στα ανώτερα στρώματα, τα οποία αποτελούνται από ασβεστολιθικούς κοραλλιογενείς υφάλους. Σε μία τουλάχιστον περίπτωση οι δοκιμές κατέληξαν σε υπόγεια κατολίσθηση, κατά την οποία 1.000.000 κυβικά μέτρα κοραλλιών και πετρωμάτων κατέρρευσαν προκαλώντας ένα μικρό «τσουνάμι».

Αλλά υπήρξαν και ανθρώπινες απώλειες. Το αμερικανικό Ινστιτούτο Έρευνας για τον Καρκίνο σε μια επίσημη αναφορά του 1997 εκτιμά ότι, στις ΗΠΑ και μόνο, οι πυρηνικές δοκιμές ενδέχεται να προκάλεσαν 120.000 επιπλέον περιπτώσεις καρκίνου του θυρεοειδή αδένα. Το αμερικανικό Ινστιτούτο Ενεργειακής και Περιβαλλοντολογικής Έρευνας (IEER) υπολογίζει ότι οι άμεσα συνδεόμενες περιπτώσεις θανάτων από καρκίνο ανέρχονται σε 17.000.

Πόσο αντέχουν στις σφαίρες τα αλεξίσφαιρα γιλέκα;

Υπάρχουν απολύτως αλεξίσφαιρα γιλέκα και, εάν ναι, από τι υλικό είναι φτιαγμένα;

Δεν υπάρχει 100% αδιάτρητο αλεξίσφαιρο γιλέκο. Για παράδειγμα, ένα διατρητικό βλήμα από ένα στρατιωτικό τουφέκι διαμετρήματος 7,62 χιλιοστών μπορεί από κοντινή απόσταση να διαπεράσει «βαμμένο» ατσάλι πάχους αρκετών εκατοστών – οπότε, απέναντι σε ένα τέτοιο όπλο το αλεξίσφαιρο γιλέκο είναι εντελώς άχρηστο.

Αντίθετα, ένα ελαφρύ αλεξίσφαιρο γιλέκο μπορεί να σώσει τη ζωή του κατόχου του, αν τον πυροβολήσουν με κυνηγετικό όπλο ή με ένα κοινό πιστόλι. Ένα βαρύτερο αλεξίσφαιρο γιλέκο μπορεί να συγκρατήσει ένα βλήμα τουφεκιού και θραύσματα χειροβομβίδας.

Τα σύγχρονα αλεξίσφαιρα γιλέκα πρωτοεμφανίστηκαν τη δεκαετία του 1960. Σε αντίθεση με τη λογική της μεσαιωνικής πανοπλίας, το βλήμα δεν αναπηδά στην επιφάνεια του γιλέκου, αλλά σφηνώνεται στα πολλά εσωτερικά στρώματα ενός πυκνού πλέγματος. Το πλέγμα αυτό είναι έτσι κατασκευασμένο, ώστε η ενέργεια του βλήματος να διαχέεται σε μια μεγαλύτερη επιφάνεια, για να αποφεύγονται οι βλάβες στο σημείο πρόσκρουσης. Το πιο διαδεδομένο υλικό είναι πλέον το κέβλαρ, το οποίο έχει την ελαστικότητα του βαμβακιού αλλά και πενταπλάσια αντοχή από το ατσάλι.

Τον τελευταίο καιρό χρησιμοποιείται και το «βιοατσάλι» (biosteel). Πρόκειται για ένα είδος τεχνητού ιστού αράχνης, και είναι 4 φορές πιο ανθεκτικό από το κέβλαρ. Παλιότερα είχαν γίνει πειράματα με αλυσιδωτές θωρακίσεις διαφόρων ειδών, από κεραμικά υλικά ή μέταλλα. Αυτές αποδείχτηκαν πολύ αποτελεσματικές, αλλά περιόριζαν πολύ την κινητικότητα του χρήστη.