Archive for March 2011

Πότε θεσπίστηκε η χριστιανική χρονολόγηση;

Το 525 μ.Χ. η χριστιανική Εκκλησία κατέληξε στο έτος γέννησης του Ιησού. «Έτος Κυρίου 1» όρισε ο Σκύθης μοναχός Διονύσιος ο Μικρός το 754 από κτίσεως Ρώμης, στηρίζοντας τους υπολογισμούς του σε ασαφείς χρονολογικούς προσδιορισμούς του Πάσχα και της Ανάστασης.

Πάντως η χρονολόγηση της γέννησης του Χριστού δεν θεωρείται ακριβής. Κατά την άποψη των επιστημόνων, ο Ιησούς γεννήθηκε πιθανότατα το έτος 4 π.Χ. Με τον προσδιορισμό του έτους γέννησης του Ιησού η Εκκλησία ενδύθηκε των ισχυρών συμβολισμών της. Η χρονοσήμανση όμως, όπως το «μ.Χ.», διαδόθηκε στη Δυτική Ευρώπη μετά τον 8ο αιώνα. Παγκοσμίως γίνεται χρήση περίπου 400 διαφορετικών ημερολογίων. Τα περισσότερα έχουν ως αφετηρία ένα σημαντικό ιστορικό γεγονός, όπως η ίδρυση μιας συγκεκριμένης δυναστείας ή η ενθρόνιση ενός βασιλιά.

Από πού παίρνουν το χρώμα τους οι σαπουνόφουσκες;

Το φως, όπως πολλοί θα έχετε διαπιστώσει, μπορεί να προβάλλει στις σαπουνόφουσκες όλα τα χρώματα της ίριδας. Η εξήγηση του φαινομένου άπτεται της κυματικής φύσης του φωτός.

Όταν το φως προσπίπτει σε μια σαπουνόφουσκα, το πάχος της μεμβράνης καθορίζει τη δημιουργία των χρωμάτων. Η μεμβράνη μιας σαπουνόφουσκας αποτελείται από δύο στρώματα σαπουνιού, μεταξύ των οποίων παρεμβάλλεται νερό. Το πάχος της δε κυμαίνεται από ελάχιστα μέχρι 1.000 νανόμετρα. Ένα μέρος του φωτός ανακλάται από το εξωτερικό στρώμα του σαπουνιού. Άλλο ένα πρώτα από το εσωτερικό της φούσκας. Το φως που ανακλάται απευθείας δεν μετακινείται ιδιαιτέρως ώσπου να φτάσει στο μάτι μας.

Η μικρή αυτή απόκλιση καταδεικνύει πως τα κύματα του φωτός δεν ακολουθούν την ίδια φάση. Έτσι, αν μια κορυφή κύματος μίας δέσμης συμπέσει με ένα κοίλο κύματος μιας άλλης, τότε αλληλοεξουδετερώνονται. Το φαινόμενο αποκαλείται καταστρεπτική (αφαιρετική) συμβολή κυμάτων. Αν αντίθετα συμπέσουν δύο κορυφές, οι δέσμες ενισχύονται. Εν προκειμένω γίνεται λόγος για ενισχυτική (προσθετική) συμβολή κυμάτων. Αυτού του είδους η αλληλεπίδραση κρύβεται πίσω από τους χρωματισμούς.

Το αν έχουμε καταστρεπτική ή ενισχυτική συμβολή κυμάτων εξαρτάται, αφενός μεν, από το πάχος της μεμβράνης και, αφετέρου δε, από τη γωνία υπό την οποία το φως προσπίπτει στην επιφάνεια της σαπουνόφουσκας. Από μια οπτική γωνία η σαπουνόφουσκα μπορεί να μας φαίνεται κόκκινη. Αν όμως μετακινηθούμε, λειτουργεί η ενισχυτική συμβολή κυμάτων, με αποτέλεσμα η νέα οπτική γωνία να μας δίνει την προσλαμβάνουσα του πράσινου χρώματος. Έτσι απολαμβάνουμε το μαγευτικό παιχνίδισμα των χρωμάτων στις σαπουνόφουσκες.

Η παχιά μεμβράνη μάς δίνει περισσότερα χρώματα
Κάθε σαπουνόφουσκα αποτελείται από μία μεμβράνη, το πάχος της οποίας διαφέρει από σαπουνόφουσκα σε σαπουνόφουσκα. Το φως που προσπίπτει σε μια φούσκα ανακλάται τόσο από την εσωτερική όσο και από την εξωτερική πλευρά της μεμβράνης. Οι ανακλώμενες ακτίνες (δέσμες) άλλοτε αλληλοενισχύονται και άλλοτε αλληλοεξασθενούν.

Πόσα pixels (εικονοστοιχεία) έχει ένα μάτι;

Ένα μάτι έχει περίπου 120 εκατομμύρια νευρικά κύτταρα που καταγράφουν το φως. Συγκριτικά, να αναφέρουμε πως μια φωτογραφική μηχανή έχει 10-12 εκατομμύρια μικροσκοπικά οπτικά κύτταρα (pixels).

Πού πέφτουν οι κεραυνοί;

Τα στοιχεία που συλλέγονται από τους δορυφόρους υποδεικνύουν τα σημεία πτώσης των περισσότερων κεραυνών. Οι κεραυνοί αποφεύγουν τις θάλασσες και δεν πέφτουν σχεδόν ποτέ στο βόρειο και το νότιο πόλο. Είναι πολύ συχνοί στην Κεντρική Αφρική, τα Ιμαλάια και τη Φλόριντα. Στο βόρειο ημισφαίριο η εποχή των κεραυνών είναι το καλοκαίρι, ενώ γύρω από τον ισημερινό η άνοιξη και το φθινόπωρο.

Ο σιδηρόδρομος στρώθηκε περνώντας από επτά ζώνες ώρας;

Η κατασκευή του υπερσιβηρικού σιδηρόδρομου άρχισε το 1890. Αφετηρία της γραμμής των 10.000 χιλιομέτρων ήταν η Μόσχα. Διέσχιζε δε επτά ζώνες ώρας, με κατάληξη το Βλαδιβοστόκ.

Η πρώτη ραδιοφωνική εκπομπή μετέδιδε κλασική μουσική;

Το 1906, η πρώτη παγκόσμια ραδιοφωνική εκπομπή βγήκε στον αέρα. Στο μέσον του Ατλαντικού οι μαρκόνηδες πολλών πλοίων άκουσαν ξαφνικά κάποιον άνδρα να μιλά και μια γυναίκα να τραγουδά τo «Largo» του Heidel.

Από πού φτάνει το αλάτι στη Νεκρά θάλασσα;

Το αλάτι στη Νεκρά θάλασσα προέρχεται από τον Ιορδάνη ποταμό που εκρέει στη θάλασσα. Παρότι το νερό των ποταμών είναι γλυκό, περιέχει μια μικρή ποσότητα διαλυμένου άλατος. Στη Νεκρά θάλασσα δεν υπάρχουν οδοί απορροής. Επομένως, απώλεια νερού μπορεί να γίνει μόνο μέσω της εξάτμισης. Στη συνέχεια το αλάτι συσσωρεύεται.

Η ύπαρξη άλατος στον Ιορδάνη ποταμό οφείλεται κυρίως στο φαινόμενο της διάβρωσης. Πρόκειται για χημική διαδικασία που διασπά πέτρες, δημιουργώντας μεγάλες ποσότητες διαλυμένων ανόργανων στερεών ουσιών με τη μορφή ιόντων, όπως Na+ (νατρίου) και Cl- (χλωρίου), που συνδυαστικά μάς δίνουν το μαγειρικό αλάτι. Η διαδικασία που μετατρέπει τη Νεκρά θάλασσα σε αλμυρή είναι η ίδια με αυτήν που έκανε όλες τις θάλασσες του πλανήτη μας αλμυρές πριν από 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια, όση η ηλικία της Γης. Οδοί απορροής δεν υπάρχουν και στους ωκεανούς. Τα στοιχεία που διαφοροποιούν τη Νεκρά θάλασσα είναι η περιορισμένη έκτασή της καθώς και το ζεστό και ξηρό κλίμα που επικρατεί στην περιοχή, με αποτέλεσμα το φαινόμενο να εξελίσσεται με πολύ μεγαλύτερη ταχύτητα.

Ο Ιορδάνης ποταμός εκβάλλει στη Νεκρά θάλασσα, καθιστώντας την αλμυρή. Η μεγάλη περιεκτικότητα άλατος προσδίδει στο νερό υψηλή πυκνότητα κι έτσι επιπλέει κανείς ευκολότερα απ’ ό,τι στις υπόλοιπες θάλασσες. IMAGE: RICHARD T. NOWITZ / SCANPIX

Η περιεκτικότητα άλατος στη Νεκρά θάλασσα είναι της τάξης του 33,7‰. Αντίστοιχα, στους ωκεανούς, η περιεκτικότητα άλατος, κατά μέσο όρο, δεν υπερβαίνει το 3,9‰. Χωρίς απορροή, θα πίστευε κανείς, πως κάποτε η Νεκρά θάλασσα θα πλημμύριζε. Το κλίμα όμως στην κοιλάδα του Ιορδάνη είναι τόσο θερμό και ξηρό, που το νερό που εξατμίζεται είναι ισόποσο εκείνου που εισρέει από τον ποταμό. Όταν η συγκέντρωση άλατος είναι πολύ υψηλή, επέρχεται κορεσμός στο νερό, καθώς δεν μπορεί να συσσωρεύσει μεγαλύτερη ποσότητα. Όσο η εξάτμιση συνεχίζεται και η συγκέντρωση άλατος περάσει το σημείο κορεσμού, το αλάτι αρχίζει να παίρνει στερεά μορφή. Όταν εξαφανιστεί όλο το νερό, οι κρύσταλλοι άλατος μπορούν πλέον να συλλεχθούν. Πρόκειται για καθαρό χλωριούχο νάτριο –το μαγειρικό αλάτι– που μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη βιομηχανία τροφίμων ή και τη χημική βιομηχανία.

Πόσο μακριά από τη Γη έχει βρεθεί άνθρωπος;

Στις 13 Απριλίου 1970 οι τρεις αστροναύτες του Apollo 13 βρέθηκαν σε απόσταση 401.056 χιλιομέτρων από τη Γη. Ήταν στη σκοτεινή πλευρά της Σελήνης και μόλις 250 χιλιόμετρα από την επιφάνειά της. Έτσι, οι James Lovell, Fred Haise και John Swigert έκαναν ένα ρεκόρ που μέχρι σήμερα δεν έχει καταρριφθεί.

Η αλήθεια είναι πως οι Αμερικανοί αστροναύτες δεν σκόπευαν να κάνουν το γύρο της Σελήνης, καθώς, υπό κανονικές συνθήκες, θα προσεδαφίζονταν. Καθ’ οδόν ωστόσο εξερράγη μία από τις δεξαμενές οξυγόνου του διαστημόπλοιου, υποχρεώνοντάς τους να αλλάξουν σχέδια και να επιστρέψουν στη Γη. Αυτή η μανούβρα προκάλεσε την περιστροφή τους γύρω από τη Σελήνη και τους έφερε στη μεγαλύτερη απόσταση που έχει βρεθεί ποτέ άνθρωπος από τη Γη.

Το πλέον απομακρυσμένο από τη Γη ανθρώπινο κατασκεύασμα είναι η διαστημοσυσκευή Voyager 1. Από τις 5 Σεπτεμβρίου 1977 ταξιδεύει σε μια απόσταση από τη Γη, αυτή την περίοδο, περίπου 17 δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων, όπως υπολογίζεται.

Γιατί τα πουλιά πετούν σε σχηματισμό V;

Οι λόγοι είναι πολλοί. Ο σημαντικότερος όμως αφορά στην εξοικονόμηση ενέργειας. Ο τρόπος με τον οποίο ο αέρας περνά από τα φτερά των πουλιών δημιουργεί μια μικρή αεροδυναμική ανυψωτική δύναμη πίσω από το καθένα, διευκολύνοντας τις πτητικές επιδόσεις. Γι’ αυτό κάθε πουλί πετά ελαφρώς ψηλότερα από αυτό που προηγείται. Όσο δε πιο πίσω στο σμήνος πετά ένα πουλί, τόσο λιγότερη ενέργεια καταναλώνει.

Ένα πουλί που θα απομακρυνθεί από το σχηματισμό θα υποστεί μεγαλύτερη αντίσταση από τον αέρα. Έτσι, τα πουλιά καταφεύγουν αυτόματα εκεί που είναι ευκολότερη η πτήση. Ακόμη και τα νεαρά πουλιά, που ποτέ δεν εκπαιδεύτηκαν να πετούν σε σχηματισμό V, ανακαλύπτουν αμέσως τα πλεονεκτήματα. Και ο ενδιάμεσος χώρος που βρίσκεται στα δυο σκέλη του V θεωρείται πλεονεκτική θέση, αλλά το σμήνος δεν ανέχεται τα πουλιά που θα προσπαθήσουν να παρεισφρήσουν εκεί. Οι μόνιμοι κρωγμοί και η συνεχής ανταλλαγή ηχητικών μηνυμάτων από τα πουλιά που βρίσκονται πίσω προς αυτά που προηγούνται θα πρέπει να ερμηνευθούν και ως ανάγκη εκδίωξης των λαθρεπιβατών.

Ένας άλλος λόγος που τα πουλιά πετούν σε σχηματισμό V είναι ο έλεγχος του ενός από το άλλο, καθώς η θέση κάθε πουλιού στο σχηματισμό αντιπροσωπεύει και την αντίστοιχη στην ιεραρχία της ομάδας. Έτσι, ο ισχυρότερος προηγείται.

Τεχνικά είναι δύσκολο να μετρηθεί η κατανάλωση ενέργειας των πουλιών που πετούν, προκειμένου να συγκριθεί με άλλων πτητικών μεθόδων. Παρ’ όλα αυτά, το 2001 Γάλλοι επιστήμονες μέτρησαν τους καρδιακούς παλμούς πελεκάνων που είχαν εκπαιδευτεί να πετούν πίσω από ένα πλοίο ή ένα αεροπλάνο. Οι μετρήσεις κατέδειξαν πως τα πουλιά σε σχηματισμό V καταναλώνουν λιγότερη ενέργεια. Όπως διαπιστώθηκε, χτυπούσαν αραιότερα τις φτερούγες τους, απολαμβάνοντας τον περισσότερο χρόνο την αιώρησή τους.

Τι είναι το βιοφίλμ;

Το βιοφίλμ είναι ένας λεπτός βλεννογόνος υμένας από βακτήρια, μύκητες και φύκη. Δημιουργείται οπουδήποτε υπάρχουν υγρές και νοτερές επιφάνειες, όπως σε πέτρες και φυτά στη θάλασσα αλλά και σε σωλήνες νερού. Ενίοτε κάνει την εμφάνισή του και στα δόντια μας.