ΡΩΤΗΣΤΕ ΜΑΣ

Πότε απέκτησε περιλαίμιο ο σκύλος;

Σήμερα τα περισότερα σκυλιά έχουν περιλαίμιο. Από πού προήλθε αυτή η συνήθεια;

Η παλαιότερη μαρτυρία για το περιλαίμιο του σκύλου είναι 5.000 ετών και προέρχεται από την Αίγυπτο. Αναπαραστάσεις σκυλιών που φέρουν δερμάτινο περιλαίμιο βρίσκονται σε αντικείμενα τέχνης και τοιχογραφίες που χρονολογούνται μεταξύ του 3.500 και του 300 προ Χριστού.

Συχνά πάνω στο περιλαίμιο αναγράφεται το όνομα του σκύλου, για παράδειγμα, o Γενναίος ή o Άχρηστος. Τα σκυλιά αυτά χρησιμοποιούνταν ως κυνηγόσκυλα και φύλακες και όταν τα εκπαίδευαν, τους φορούσαν περιλαίμιο και λουρί.

Κατά την αρχαιότητα έβαζαν ακόμη και οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι περιλαίμιο στα σκυλιά τους, αλλά εδώ σκοπός ήταν να προστατεύονται από επιθέσεις λύκων και άλλων σαρκοφάγων. Γι’ αυτό τα σκυλιά που φύλαγαν άλλα ζώα έφεραν αγκαθωτό περιλαίμιο που τα προστάτευε το λαιμό.

Στην αρχαιότητα τα μικρότερα σκυλιά ήταν δημοφιλή ως σκυλιά του σαλονιού. Στο Μεσαίωνα και την Αναγέννηση οι Ευρωπαίοι ευγενείς είχαν σκυλιά. Με τον καιρό ο σκύλος έγινε σύμβολο κύρους για την ανώτερη τάξη που έβαζε στα ζώα της ασημένια και χρυσά περιλαίμια με ενσωματωμένες πολύτιμες πέτρες.

Με την άνοδο της μεσαίας τάξης στη διάρκεια της Αναγέννησης απέκτησε και ο μέσος άνθρωπος χρήματα κι έτσι μπορούσε να έχει σκύλο. Γι’ αυτό και αυξήθηκε η ζήτηση για φτηνότερα περιλαίμια φτιαγμένα από δέρμα.

Πώς απορροφά νερό ένα δέντρο ή ένα βότανο;

Το νερό μπορεί και κινείται προς τα πάνω ακόμη και σε ψηλά δέντρα. Πώς γίνεται αυτό;

Το γεγονός πως ακόμη και ψηλά δέντρα μπορούν να ρουφήξουν νερό από το έδαφος οφείλεται σε ένα συνδυασμό εξάτμισης και ικανότητας των μορίων του νερού να συνδέονται με άλλα μόρια νερού.

Το νερό κινείται από τη γη προς τον κορμό του δέντρου μέσω του εξωτερικού στρώματος κυττάρων των ριζών, και από εκεί περνά από όλο το δέντρο. Το ξύλο είναι γεμάτο κανάλια αγγείων που έχουν μέσα πολύ μικρά αγγεία (πλάτους 10 μικρομέτρων μέχρι 0,5 χιλιοστού του μέτρου).

Τα αγγεία αυτά περικλείονται από σκληρά τοιχώματα κι έτσι καθίστανται γερά και δεν μπορούν να συμπιεστούν. Από τα κανάλια του κορμού το νερό πηγαίνει προς τα φύλλα, από όπου και εξατμίζεται. Η εξάτμιση αυτή τραβά τη στήλη νερού που βρίσκεται σε όλο το μήκος του ξύλου έτσι ώστε να κινηθεί νέα ποσότητα νερού από τη γη προς τις ρίζες.

Το νερό τραβιέται σαν μια συνεκτική στήλη γιατί το νερό έχει πολύ ισχυρή δύναμη συνοχής. Τα μόρια του νερού συγκρατούνται μεταξύ τους με δεσμούς υδρογόνου που είναι ασθενείς μεταξύ των ατόμων.

Μαζί δίνουν στο νερό τόσο μεγάλη συνοχή ώστε να μπορεί αυτό να ανέλθει σε ύψος μεγαλύτερο των 110 μέτρων μέσα στο δέντρο.

Πώς μπορούν τα έντομα να πετούν στη βροχή;

Η βροχή είναι μια πρόκληση για όλα τα ιπτάμενα ζώα γιατί οι σταγόνες του νερού μπορεί να έχουν μεγάλη ορμή και να εμποδίζουν την ορατότητα. Εκτός αυτού, ένα βρεγμένο ζώο είναι πιο βαρύ από ένα στεγνό. Αυτό σημαίνει πως δυσχεραίνεται η πτήση και απαιτείται περισσότερη ενέργεια. Γι’ αυτό, μόλις αρχίζει η βροχή, τα περισσότερα ιπτάμενα έντομα αναζητούν καταφύγιο.

Ωστόσο, ορισμένα ιπτάμενα έντομα μπορούν να πετάξουν ανάμεσα στις σταγόνες της βροχής, αν βρέχει ελαφρά. Αυτό ισχύει ειδικά για μικρά έντομα με ταχεία ικανότητα αντίδρασης, όπως ορισμένα είδη μυγών που είναι καλά στο «να χορεύουν» στον αέρα.

Ωστόσο, τα έντομα που είναι μικρά και έχουν αργή ικανότητα αντίδρασης πέφτουν συχνά στο έδαφος. Τα μεγάλα έντομα μπορούν να αντέξουν τα χτυπήματα λίγων σταγόνων βροχής. Ωστόσο, αν η βροχή είναι πολύ δυνατή, σχεδόν όλα τα έντομα που δεν έχουν καταφύγει κάπου πέφτουν στο έδαφος και είτε ψοφούν είτε έχουν την τύχη να ξαναπετάξουν αφού πρώτα στεγνώσουν.

Για ποιο λόγο σβήνει το φως στην καμπίνα του αεροσκάφους κατά την απογείωση και την προσγείωση;

Ο φωτισμός στην καμπίνα ενός αεροπλάνου χαμηλώνει αμέσως πριν από την προσγείωση αλλά και κατά τη διαδικασία της απογείωσής του. Αυτό συμβαίνει γιατί λαμβάνεται υπόψη η νυχτερινή όραση των επιβατών και του προσωπικού της καμπίνας.

Σε περίπτωση εκκένωσης του αεροπλάνου, κάθε δευτερόλεπτο είναι πολύτιμο και δεν πρέπει να σπαταλάται χρόνος μέχρι να προσαρμοστούν τα μάτια. Οι επιβάτες, για παράδειγμα, θα πρέπει να μπορούν να βλέπουν τις φωτεινές λωρίδες στο πάτωμα όταν θα εξέρχονται από το αεροσκάφος. Τα λαμπάκια για το διάβασμα δεν σβήνουν γιατί δεν επηρεάζουν τη νυχτερινή όραση.

Μπορούμε να υπολογίσουμε μεμονωμένα έτη σε γεωλογικές αποθέσεις;

Σε ορισμένες περιπτώσεις οι γεωλογικές αποθέσεις αργίλου είναι τόσο καλά χωρισμένες σε στρώσεις ώστε μπορούμε να υπολογίσουμε τα ξεχωριστά έτη που αντιστοιχούν σε αυτές. Τέτοιου είδους εναποθέσεις ονομάζονται «κύκλοι».

Η έκφραση ξεκίνησε από τη Σουηδία και χρησιμοποιήθηκε από την αρχή για να περιγράψει την ομοιόμορφη ακολουθία στρωμάτων σε ιζήματα λιμνών της εποχής των παγετώνων.

Ένας τυπικός κύκλος αποθέσεων αποτελείται από ένα κομμάτι με λεπτές στρώσεις άμμου και αργίλου, όπου η μία στρώση βρίσκεται πάνω στην άλλη (η ανοιχτόχρωμη και η σκουρόχρωμη). Και οι δύο στρώσεις μαζί αντιστοιχούν σε ένα έτος.

Η διαφορά χρώματος ανάμεσα στις στρώσεις καθορίζεται από την εποχή του έτους και οφείλεται σε διαφορές των υλικών –για παράδειγμα, η ανοιχτόχρωμη λάσπη είναι πιο χοντρή από τη σκουρόχρωμη. Η ανοιχτόχρωμη στρώση έχει δημιουργηθεί την περίοδο του καλοκαιριού, όταν το νερό από την τήξη του πάγου μετέφερε υλικά προς τη λίμνη. Το χειμώνα η λίμνη είναι καλυμένη με πάγο κι έτσι δημιουργείται μια λεπτή στρώση λάσπης πάνω από την καλοκαιρινή.

Οι κύκλοι αποθέσεων χρησιμοποιήθηκαν για να καθιερωθούν μεγάλες χρονολογικές σειρές με τη βοήθεια των οποίων καθίσταται δυνατό ο ακριβής χρονικός προσδιορισμός των συμβάντων. Μεταξύ άλλων, μπορούμε να προσδιορίσουμε τη χρονική στιγμή που ξεκίνησαν οι ηφαιστειακές εκρήξεις κατά την προϊστορική εποχή καθώς και τη διάρκειά τους.

Εξετάζοντας τη γύρη που περιέχεται στους λεπτούς κύκλους αποθέσεων μπορούμε να αποκαλύψουμε και το πώς μεταβλήθηκε η βλάστηση. Αυτό καθρεφτίζει τις κλιματικές αλαγές και γι’ αυτό ο κύκλος είναι μια σπουδαία πηγή γνώσης για το κλίμα της προϊστορικής εποχής.

Φαίνονται οι εκλείψεις Ηλίου από άλλους πλανήτες;

Το φαινόμενο των εκλείψεων Ηλίου δεν παρουσιάζεται αποκλειστικά στη Γη. Μπορεί κανείς να τις συναντήσει και σε άλλα μέρη του ηλιακού συστήματος.

Για να είναι ορατή μια ηλιακή έκλειψη από άλλον πλανήτη, θα πρέπει ο πλανήτης αυτός να διαθέτει δορυφόρους. Σε αυτή την περίπτωση, το είδος της έκλειψης (ολική ή μερική) και η διάρκειά της εξαρτώνται από το πόσο μεγάλοι φαίνονται οι δορυφόροι και ο Ήλιος από κάθε πλανήτη. Είναι επίσης δυνατό να παρατηρηθούν εκλείψεις και από δορυφόρους πλανητών.

Στη Σελήνη, για παράδειγμα, μπορεί κανείς να δει εντυπωσιακές εκλείψεις. Όταν η Γη, της οποίας η διάμετρος είναι περίπου τέσσερις φορές μεγαλύτερη από αυτής της Σελήνης, βρεθεί μπροστά στον Ήλιο, το φως του που διέρχεται από τα ανώτερα στρώματα της γήινης ατμόσφαιρας σχηματίζει γύρω από τη Γη κάτι που μοιάζει με ηλιοβασίλεμα και η Γη φαίνεται σαν ένας σκοτεινός δίσκος περιβαλλόμενος από μια κόκκινη λάμψη.

Στον Ερμή και την Αφροδίτη αντίθετα δεν πραγματοποιούνται εκλείψεις γιατί οι πλανήτες αυτοί δεν έχουν δορυφόρους. Σε ό,τι αφορά τον Άρη, μόνο μερικές εκλείψεις του Ήλιου είναι δυνατό να εμφανιστούν γιατί κανένας από τους δύο δορυφόρους του δεν φαίνεται αρκετά μεγάλος στην τροχιά που κινείται για να κρύψει τελείως το δίσκο του Ήλιου.

Αντίθετα, οι τέσσερις μεγαλύτεροι δορυφόροι του Δία προκαλούν συχνά ολικές εκλείψεις Ηλίου. Ο Δίας όμως δεν έχει στερεή επιφάνεια πάνω στην οποία θα μπορούσε κάποιος να σταθεί προκειμένου να την παρατηρήσει. Από τους τέσσερις μεγάλους δορυφόρους όμως του Δία, δηλαδή την Ιώ, την Ευρώπη, τον Γανυμήδη και την Καλλιστώ, μπορεί κανείς να παρατηρήσει μια ηλιακή έκλειψη. Ορισμένες εικόνες των εκλείψεων αυτών είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακές, όπως αυτές της Ιώς, του πιο γεωλογικά ενεργού ουράνιου σώματος στο ηλιακό σύστημα. Αυτός όμως που είναι αξεπέραστος είναι ο Κρόνος. Οι δακτύλιοί του προκαλούν έκλειψη Ηλίου και όταν το φως πέφτει πάνω στα δισεκατομμύρια σωματίδια πάγου τους προκύπτει μια υπέροχη εικόνα.

Πώς πεθαίνει κανείς όταν έχει βηματοδότη;

Έχω βηματοδότη επειδή είχα αρρυθμίες. Θέλω λοιπόν να μάθω αν θα συνεχίσει να λειτουργεί όταν θα έχω εγκαταλείψει τον μάταιο τούτο κόσμο.

Ο βηματοδότης αποστέλλει ηλεκτρικά ερεθίσματα στην καρδιά προκειμένου η συστολή της να είναι αποτελεσματική και ο καρδιακός ρυθμός να αυξομειώνεται ανάλογα με τις ανάγκες του σώματος. Εμφυτεύεται σε ασθενείς όταν ο φυσιολογικός σηματοδότης του σώματος, ο φλεβόκομβος, ή οι νευρικές συνδέσεις δεν λειτουργούν ικανοποιητικά, όπως συμβαίνει στις βραδυκαρδίες και στις αρρυθμίες.

Ο βηματοδότης προσαρμόζεται στον καρδιακό ρυθμό του ασθενούς αποστέλλοντας ηλεκτρικούς παλμούς όταν ο ρυθμός της καρδιάς είναι πολύ χαμηλός. Μπορεί να τον παρομοιάσει κανείς με διακόπτη που ανάβει τη λάμπα μία φορά. Έχοντας αυτή την εικόνα στο μυαλό μας θα μπορούσαμε να προσθέσουμε ότι υπάρχουν διάφοροι λόγοι που η λάμπα δεν ανάβει, όπως ότι δεν γυρίσαμε το διακόπτη ή ότι έχει χαλάσει η λάμπα ή το καλώδιο.

Κατά τον ίδιο τρόπο, η καρδιά μπορεί να σταματήσει να χτυπά έστω κι αν ο βηματοδότης εξακολουθεί, συνεπής στο καθήκον, να αποστέλλει ηλεκτρικά ερεθίσματα. Αν η καρδιά έχει κουραστεί ή έχει γεράσει αδυνατώντας να ανταποκριθεί στις ανάγκες του σώματος σε αίμα, οι δυνάμεις του τον εγκαταλείπουν και δεν μπορεί πια να πραγματοποιήσει τις συστολές. Ενδέχεται επίσης να δημιουργηθούν θρόμβοι στην καρδιά. Σε αυτή την περίπτωση ο βηματοδότης αδυνατεί να παρέμβει οπότε ο άνθρωπος πεθαίνει. Όπως ακριβώς θα πεθάνουμε όλοι μας κάποτε.

Μπορούν να γίνουν μικροτσίπ από άμμο;

Μου είπαν ότι τα τσιπ του υπολογιστή γίνονται από άμμο. Να το πιστέψω;

Είναι γεγονός ότι το ολοκληρωμένο τσιπ του Η/Υ γίνεται από άμμο. Όχι όμως τη συνηθισμένη. Ο ορισμός «άμμος» που χρησιμοποιείται αφορά μόνο σε ορισμένο μέγεθος των κόκκων που κυμαίνεται από 0,063-2 χιλιοστά.

Το τσιπ γίνεται από πυρίτιο, που είναι ημιαγωγός. Για το βέλτιστο αποτέλεσμα απαιτείται άμμος που περιέχει όσο το δυνατό περισσότερο πυρίτιο. Στην περίπτωση αυτή ιδανική λύση θεωρείται το μεταλλοειδές διοξείδιο του πυριτίου, το ορυκτό χαλαζίας, καθώς αποτελείται από πυρίτιο και οξυγόνο, με χημικό σύμβολο SiO2.

Πρόκειται για πολύ κοινό μεταλλικό στοιχείο το οποίο απαντά σε πολλά είδη ορυκτών. Καθώς μάλιστα διακρίνεται για τη μεγαλύτερη ανθεκτικότητά του μεταξύ των μεταλλοειδών στοιχείων, η άμμος περιέχει συνηθέστατα υψηλό ποσοστό χαλαζία καθώς προέρχεται από την αποσάθρωση διαφόρων πετρωμάτων. Στην καθαρή μορφή του ο χαλαζίας είναι άχρωμο ορυκτό. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο η άμμος στις παραλίες μη τροπικών περιοχών είναι συνήθως λευκή καθώς αποτελείται κυρίως από ασβέστιο.

Επομένως, συνηθισμένη άμμος από παραλία, που συνήθως έχει πολλές προσμίξεις, δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε τσιπ αφού απαιτείται αυτή να διαθέτει πολύ υψηλό ποσοστό χαλαζία ως καθαρό μεταλλοειδές διοξείδιο του πυριτίου. Αυτό το τελευταίο σχηματίζεται όταν με το πέρασμα του γεωλογικού χρόνου ο χαλαζίας έχει συμπιεστεί και θερμανθεί στα βάθη της Γης με αποτέλεσμα την εξαφάνιση των λοιπών αρχικών προσμίξεών του. Απομένει εντέλει ως 99% καθαρό μεταλλοειδές διοξείδιο του πυριτίου.

Ποιου ζώου το DNA διαφέρει περισσότερο από το ανθρώπινο;

Η ζωή στον πλανήτη μας προέρχεται από έναν αρχικό οργανισμό που εμφανίστηκε τουλάχιστον πριν από 3,5 δισεκατομμύρια χρόνια. Όλοι οι ζώντες οργανισμοί εξελίχθηκαν σταδιακά από τον κοινό μας πρόγονο. Η εξέλιξη διενεργήθηκε μέσω μεταλλάξεων του DNA, τόσο με μικρές ‒όταν μόνο μερικές μεμονωμένες βάσεις άλλαξαν‒ όσο και με μεγάλες ‒όταν μεγαλύτερα τμήματα αντιγράφηκαν αλλάζοντας γονιδιακή θέση.

Το αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας αποτυπώνεται στη βιοποικιλότητα που απαντά σήμερα.

Οι οργανισμοί δεν διαθέτουν τον ίδιο αριθμό γονιδίων και χρωμοσωμάτων. Ακριβώς λοιπόν επειδή το γονιδίωμά τους διαφέρει τόσο πολύ, τέτοιου τύπου ερωτήματα δεν έχουν πολύ νόημα. Έτσι, όταν θέλουμε να συγκρίνουμε πολύ απομακρυσμένους εξελικτικά οργανισμούς, επιλέγουμε ορισμένο αριθμό γονιδίων που έχουν κοινή προέλευση. Στη συνέχεια οι πληροφορίες από τα γονίδια αυτά συνδυάζονται προκειμένου να εκτιμηθεί ο βαθμός συγγένειάς τους.

Το 2008 διενεργήθηκαν νέες αναλύσεις για την καταγωγή των ζώντων οργανισμών στις οποίες χρησιμοποιήθηκαν αλληλουχίες 150 γονιδίων. Τα πιο απομακρυσμένα ζώα από τον άνθρωπο είναι οι σπόγγοι, οι οποίοι έχουν και τις περισσότερες εξελικτικές διαφορές στο DNA τους. Από τα πιο περίπλοκα ζώα, τα πρώτα που φαίνεται ότι διαφοροποιήθηκαν είναι τα κτενοφόρα, θαλάσσιοι οργανισμοί που μοιάζουν κάπως με μέδουσες ή, κατά άλλους, τα κνιδόζωα (οι μέδουσες, τα κοράλλια και οι θαλάσσιες ανεμώνες).

Μπορεί ο σίδηρος να μετατραπεί σε αέριο;

Η ύλη κάθε σώματος απαντά σε τέσσερις καταστάσεις: στερεή, υγρή, αέρια και πλάσμα. Η ύλη μετατρέπεται από τη μία μορφή στην άλλη όταν θερμαίνεται απολήγοντας στην κατάσταση του πλάσματος, όπου τα άτομα χωρίζονται σε θετικά και αρνητικά ηλεκτρόνια.

Στα άστρα, όπως για παράδειγμα στον Ήλιο, όλη η ύλη έχει μετατραπεί σε πλάσμα. Στη Γη ο σίδηρος είναι στερεό μέταλλο. Αν θερμανθεί στους 1.540 βαθμούς Κελσίου λιώνει, ενώ στους 2.760 βαθμούς βρίσκεται σε κατάσταση βρασμού. Γι’ αυτό αρκεί να θερμανθεί σε αυτήν τη θερμοκρασία αν θέλουμε σίδηρο σε αέρια μορφή. Σε ακόμη υψηλότερες θερμοκρασίες θα αρχίσει σταδιακά να μετατρέπεται σε πλάσμα.

Ωστόσο, ακόμη και σε 6.000 βαθμούς, στη θερμή ατμόσφαιρα του Ήλιου, τα άτομα σιδήρου δεν έχουν απολέσει παρά μόνο τα εξωτερικά από τα 26 ηλεκτρόνια που συνολικά διαθέτουν. Στο στέμμα ή την κορόνα του Ήλιου, όπου απαντά η υψηλότερη θερμοκρασία καθώς αυτή ανέρχεται στα 1-3 εκατομμύρια βαθμούς Κελσίου, τα περισσότερα άτομα σιδήρου χάνουν μόλις 6-8 ηλεκτρόνια. Υπάρχουν εξωπλανήτες στους οποίους οι θερμοκρασίες είναι τόσο υψηλές ώστε θα μπορούσαν να έχουν λίμνες από υγρό σίδηρο.

Σε κάθε περίπτωση δεν γνωρίζουμε αν κάτι τέτοιο συμβαίνει.