Νέο τηλεσκόπιο ακτίνων Χ εστιάζει στα ακραία φαινόμενα του σύμπαντος

Ένα νέο τηλεσκόπιο ακτίνων Χ, που παρέχει στους αστρονόμους σημαντικά ευκρινέστερες εικόνες από εκείνες που έδιναν τα προηγούμενα τηλεσκόπια του ίδιου τύπου, τέθηκε σε τροχιά γύρω από τη Γη στις 13 Ιουνίου 2012.

Θα εστιάσει στην προερχόμενη από τις μαύρες τρύπες ακτινοβολία, στους υπερκαινοφανείς αστέρες και στους αστέρες νετρονίου. Με τη βοήθεια των δεδομένων που θα συλλέξει οι αστρονόμοι θα διευρύνουν τις γνώσεις τους σχετικά με ορισμένα από τα εντυπωσιακότερα φαινόμενα του σύμπαντος.

Άστρα γίνονται κομμάτια και η δύναμη της βαρύτητας είναι τόσο ισχυρή ώστε να μην ξεφεύγει ούτε το φως. Έτσι επηρεάζουν το περιβάλλον τους ορισμένα από τα πιο ακραία φαινόμενα του σύμπαντος, όπως οι μαύρες τρύπες. Όταν η ύλη πέφτει σε μια μαύρη τρύπα, εξαφανίζεται κάθε ίχνος της, αλλά προτού συμβεί αυτό η ύλη στέλνει στο σύμπαν μια τελευταία κραυγή κινδύνου – την ακτινοβολία.

Το αμερικανικό τηλεσκόπιο NuSTAR που τέθηκε σε τροχιά στις 13 Ιουνίου 2012 ανιχνεύει την ακτινοβολία αυτή. Το NuSTAR είναι εκατό φορές πιο ευαίσθητο και έχει δέκα φορές μεγαλύτερη ικανότητα ανάλυσης από παλαιότερα τηλεσκόπια ακτίνων Χ και γι’ αυτό μπορεί να καταγράψει πολύ ευκρινέστερες εικόνες. Το τηλεσκόπιο αυτό ανιχνεύει τις «σκληρές» ακτίνες Χ, δηλαδή το τμήμα της ακτινοβολίας Χ με την υψηλότερη ενέργεια.

Οι αστρονόμοι ελπίζουν να ανιχνεύσουν, μεταξύ άλλων, υπερμεγέθεις γαλαξιακές μαύρες τρύπες, όπως επίσης και να υπολογίσουν το πώς διογκώνονται σε σχέση με τους γαλαξίες που τις εμπεριέχουν. Εκτός αυτού, οι αστρονόμοι θα χρησιμοποιήσουν το τηλεσκόπιο για να μελετήσουν τις εκρήξεις υπερκαινοφανών, τους αστέρες νετρονίου και τις αστρικές μαύρες τρύπες.

Νέα οπτική συσκευή για τις λεπτομέρειες

Οι μαύρες τρύπες δεν φαίνονται ούτε εκπέμπουν ακτινοβολία αλλά αποκαλύπτουν την ύπαρξή τους μέσω μιας ισχυρής επίδρασης στο περιβάλλον. Κοντά σε μια μαύρη τρύπα η θερμοκρασία είναι τόσο υψηλή ώστε η ύλη που στροβιλίζεται γύρω της εκπέμπει ακτίνες Χ που μπορούν να ανιχνευτούν με ειδικά τηλεσκόπια. Στο παρελθόν έχουν σταλεί στο Διάστημα και άλλα τηλεσκόπια ακτίνων Χ αλλά το NuSTAR είναι πιο ευαίσθητο και έχει σαφώς καλύτερη ανάλυση από τα προηγούμενα. Αυτό κυρίως οφείλεται στο οπτικό σύστημα του τηλεσκοπίου, που εστιάζει στις ακτίνες Χ προτού αυτές πέσουν πάνω στους τελευταίας τεχνολογίας ανιχνευτές. Έτσι οι εικόνες καθίστανται ευκρινέστερες, που σημαίνει ότι οι αστρονόμοι θα μπορούν να ανακαλύπτουν ασθενείς πηγές ακτίνων Χ οι οποίες διαφορετικά δεν θα φαίνονταν.

Ωστόσο οι ακτίνες Χ έχουν την ικανότητα να διαπερνούν την ύλη, έτσι είναι πολύ δύσκολο να τις συλλάβει ένα τηλεσκόπιο, παρά μόνο αν αυτό γίνει πολύ προσεκτικά και με ειδικά κάτοπτρα. Το οπτικό σύστημα του NuSTAR αποτελείται από δυο σειρές 133 ομόκεντρων κάτοπτρων επικαλυμμένων με 200 στρώσεις 2 εξειδικευμένων υλικών, ενός με μεγάλη πυκνότητα και ενός με μικρή. Με την τεχνική αυτή επιτυγχάνεται και σημαντική διεύρυνση του εύρους της ενέργειας που ανακλάται σε υψηλότερης ενέργειας ακτίνες Χ. Μέσα στον ανιχνευτή οι ακτίνες Χ μετατρέπονται σε ηλεκτρικά σήματα τα οποία παρέχουν υψηλότατης ευκρίνειας εικόνες του σύμπαντος.

Στις εικόνες αυτές οι αστρονόμοι θα παρατηρήσουν, μεταξύ άλλων, τις μεγαλύτερες μαύρες τρύπες που κρύβονται στο κέντρο των γαλαξιών. Αυτές οι τεράστιας μάζας μαύρες τρύπες μπορεί να έχουν τη μάζα δέκα δισεκατομμυρίων ήλιων.

Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο στο τεύχος 85

Leave your comment

Your Name: (required)

E-Mail: (required)

Website: (not required)

Authorization code from image: (required)


Message: (required)

Send comment